Diễn văn lễ Khánh thành Từ đường (do PGS.TS Biện Minh Điền trình bày)

LỄ KHÁNH THÀNH TỪ ĐƯỜNG HOÀNG GIÁP BIỆN HOÀNH
VÀ RA MẮT WEBSITE BIỆN TỘC VIỆT NAM
(Diễn văn đại lễ do PGS.TS. Biện Minh Điền, Chủ tịch HĐBTVN trình bày)
********************************************************************************
 
Kính thưa Quý vị đại biểu!               
Kính thưa các vị khách quý!
Kính thưa bà con Biện tộc khắp mọi miền đất nước và bà con nhân dân địa phương hôm nay cùng về đây dự lễ!
Trước hết, cho phép tôi được thay mặt Hội đồng Biện tộc Việt Nam xin gửi đến các Quý vị đại biểu – đại diện cho các cấp Chính quyền, đoàn thể; các đại biểu – khách quý; nhân dân địa phương và bà con Biện tộc lời cám ơn sâu sắc và lời chào mừng nồng nhiệt nhất!
 
Hôm nay, ngày 19 tháng tư năm 2013 (Mùng 10 tháng 3/Xuân Quý Tỵ), chúng ta có mặt tại vùng đất mà cách đây hơn 500 năm về trước - thời Nhà Lê trung hưng (1533–1789) gọi là Hoa Duệ thôn, Hà Hoa phủ / Xứ Nghệ đã sinh ra Hoàng giáp Biện Hoành - một người con ưu tú của quê hương, đất nước; vị khai khoa của Biện tộc Việt Nam.
Từ đường Hoàng giáp Biện Hoành được khánh thành hôm nay là một phần của Khu Di tích Đền thờ Quan Nghè Biện Hoành – Khu Di tích đã được trao Bằng Di tích Lịch sử – văn hoá (cấp Tỉnh). Chúng ta vui mừng về đây không chỉ vì Tổ đường bách thế hương hoa tại, tưởng nhớ vị khai khoa Biện tộc đồng thời là một danh nhân văn hoá – lịch sử, mà còn để tôn vinh, chia sẻ những giá trị tinh thần truyền thống cao đẹp – những giá trị không thể thiếu trong hành trang của chúng ta đi vào hiện đại…
 
Kính thưa Quý vị!
Hoàng giáp Biện Hoành sinh ra và lớn lên trong buổi đầu của Nhà Lê trung hưng, dưới triều Lê Trung Tông (黎中宗, 1535 – 1556) – vị vua thứ 2, một vị vua anh minh, có tài mưu lược của nhà Lê trung hưng. Với tư cách là Triều chính chính thống, và có kế sách, chế độ trọng hậu trong thu hút hiền tài, Triều Lê Trung Tông nói riêng cũng như nhà Nhà Lê trung hưng nói chung, ngay từ đầu đã xác định rõ “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí vững thì thế nước mạnh và thịnh, nguyên khí kém thì thế nước yếu và suy” (Thân Nhân Trung). Chính vì vậy, ngay sau khi mới lên ngôi, vừa kịp ổn định, năm 1554, Lê Trung Tông đã cho mở Chế khoa (khoa thi đặc biệt) để chọn nhân tài.
Từ miền đất Mỹ Duệ nghèo khó, xa xôi, hẻo lánh này, Biện Hoành khăn gói, lều chõng lên đường ra Yên Trường (thuộc Thọ Xuân, Thanh Hoá ngày nay) ứng thí khoa thi đầu tiên của Nhà Lê trung hưng. Và, ông đã có tên trong Bảng Vàng Bia Đá, có tên trong lịch sử khoa cử Việt Nam. Chế khoa Giáp Dần 1554 chọn được 5 Đệ nhất giáp và 8 Đệ nhị giáp đồng chế khoa xuất thân (trong đó có Biện Hoành). Họ được Nhà nước “ban cho áo mũ cân đai triều phục, cho vinh quy bái tổ có cờ quạt, nghi trượng, nhạc nhã đón rước”; được dân làng dựng phủ đệ, nồng nhiệt chào mừng… Đây là niềm vinh dự lớn không chỉ đối với Biện Hoành và dòng tộc – họ Biện, mà còn là niềm vinh dự lớn đối với quê hương, làng nước.
Phải 100 năm sau, Nhà nước mới có điều kiện cho dựng Bia ghi danh những người đậu Chế khoa năm ấy (1554). Bia Tiến sĩ Văn Miếu Quốc Tử Giám Hà Nội - Bia số 15, dựng ngày 16 tháng 11 niên hiệu Thịnh Đức thứ 1 – tức năm 1653 (do Hàn lâm viện đãi chế Nguyễn Đăng Cảo soạn) khẳng định: Những người đỗ Chế khoa Giáp dần 1554 “vốn đều có tài kinh luân, cùng nhau đồng tâm hiệp lực, hiến kế vạch mưu, nhân tài nối nhau xuất hiện... Tấm đá này dựng lên uy nghiêm suốt cả nghìn năm”... Tấm Bia này cùng với 81 tấm bia khác trong vườn Bia Tiến sĩ Văn Miếu Quốc Tử Giám Hà Nội giờ đây đã là Di sản văn hoá của nhân loại, là Di sản tư liệu thế giới.
 
Không hổ danh với việc được khắc tên vào bảng vàng bia đá, sau khi đậu Tiến sĩ (Hoàng giáp), Biện Hoành được trọng dụng. Ông từng giữ chức Thanh hình Hiến sát sứ, với nhiệm vụ trọng đại “Lĩnh Quãng Nam, Đạo Đốc thị”… Từ đây ông có thêm tên gọi: Biện tướng công. Vùng Hoa Duệ không biết tự thời nào đã có bài ca:
Nhà họ Biện tướng tài
Dẹp thù trong giặc ngoài
Thanh hình Hiến sát sứ
Xứng áo mũ cân đai…
Quảng Nam – vùng đất yết hầu của miền Thuận - Quảng lúc bấy giờ hết sức phức tạp. “Bọn nguỵ Mạc dám nghịch cương thường” (lời trong văn bia Chế khoa Giáp dần 1554), quân phản loạn nổi dậy khắp nơi chống lại Nhà Lê vừa khôi phục (trung hưng)… Trong một lần đi thị sát, kiểm tra tình hình, Quan Thanh hình Hiến sát sứ Biện Hoành gặp phải sự chống trả quyết liệt của kẻ thù. Trước tình thế cấp bách, một mất một còn, ông phải mật thư báo về khuyên vợ con tìm cách lánh nạn. Còn ông kiên cường, bất khuất đương đầu với kẻ thù, chiến đấu đến cùng vì sơn hà, xã tắc… Và Quan Nghè Biện Hoành đã anh dũng hy sinh…
Tuy năm sinh, năm mất của Hoàng giáp Biện Hoành hiện giờ vẫn chưa được làm rõ (theo Gia phả của một số Chi tộc họ Biện, Biện Hoành sinh vào cuối thế kỷ XV; mất: khoảng trước sau năm 1570), nhưng con người, nhân cách, tài năng, và tinh thần vì nước vì dân của ông thì đã rõ. Các tài liệu, tiêu biểu như Đại Việt sử ký toàn thư; Các nhà khoa bảng Việt Nam; Các vị Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa qua các triều đại phong kiến Việt Nam; Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam; Văn Miếu Quốc Tử Giám và 82 Bia Tiến sĩ; Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, v.v… đều khẳng định ông là một tài năng, nhân cách lớn, nổi tiếng thanh liêm chính trực, được sỹ phu và nhân dân trọng vọng.
Trên cương vị của một Thanh hình Hiến sát sứ, Biện Hoành đã hoàn thành xuất sắc trọng trách của mình, không lùi bước trước khó khăn, dám xả thân vì nghĩa lớn. Mặc dù làm quan trong bối cảnh đất nước rối ren, tao loạn, nhưng Biện Hoành vẫn giữ được bản lĩnh cao cường và phẩm chất thanh sạch, chính trực. Quan tâm nhiều đến cuộc sống khó khăn, đói kém của người dân, ông đã tích cực chủ trương khai hoang, mở đất, lập nên nhiều làng xóm trù phú tại vùng đất Hoa Duệ lúc bấy giờ. Được vua ban cho 500 mẫu ruộng, ông đã không giữ cho riêng mình mà chia hết cho dân nghèo cày cấy, làm ăn… Sau khi ông mất, Nhà nước phong kiến thời ông truy phong ông là Thượng đẳng Thần; nhân dân nhiều nơi – mà trung tâm là vùng Hoa Duệ - lập miếu thờ Quan Nghè Biện Hoành. Hãy còn đôi cấu đối khắc trước Đền thờ ông từ xa xưa:
Tiên triều minh quan sinh tiền trọng
Tạo miếu lưu dân tử hậu truyền
(Lúc sống, làm quan thanh liêm, tiên triều trọng vọng
Khi mất, dân lập miếu thờ, đời sau truyền mãi)…
Sinh thời, Hoàng giáp Biện Hoành kết duyên cùng bà Nguyễn Thị Chúc (Quê: xã Vĩnh Lại, nay là Cẩm Vĩnh, Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh. Mộ của bà hiện vẫn còn, được con cháu hương khói thờ tự chu đáo). Hai ông bà sinh được 5 người con. Con trai đầu: Biện Viết Hoán, Cử nhân, cư trú tại Thạch Hà - Hà Tĩnh; Con trai thứ  hai: Biện Văn Hành, Tú tài, di cư ra huyện Siêu Loại - Kinh Bắc (nay là Thuận Thành, Bắc Ninh); Con thứ ba: Biện Trí Tri, di cư ra Hoàng Trù - Nam Đàn, Nghệ An; Con thứ tư: Biện Trí Thái, Cử nhân, di cư sang huyện Thanh Chương, phủ Anh Đô (năm 1822 đổi là phủ Anh Sơn); Con thứ 5: Biện Hoằng Khôi, ở lại quê nhà - Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh). Và cứ thế, về sau, trăm cành cùng chung một gốc lớn lên… Biện tộc trở nên rất đáng được chú ý trong cộng đồng các dòng tộc Việt Nam. Còn nhiều điều về nguồn gốc thế phả Biện tộc cần phải được tìm hiểu, nghiên cứu. Nhưng hiện đã xác định được Hà Tĩnh là trung tâm xuất phát của dòng họ này. Từ đây mà hình thành nhiều chi phái Biện tộc có mặt khắp mọi miền đất nước với 5 trung tâm:
- Xứ Nghệ (bao hàm Nghệ An, Hà Tĩnh);
- Xứ Bắc (Bắc Ninh, Bắc Giang, Hà Nội, Thanh Hoá);
- Miền Trung (Quãng Nam, Đà Nẵng, Quãng Ngãi, Khánh Hoà, Phú Yên, Ninh Thuận, Bình Thuận);
- Tây Nguyên (Đắc Lắc, Đắc Nông, Lâm Đồng, Đà Lạt).
- Nam Bộ (TP.Hồ Chí Minh, Củ Chi, Bến Tre, Cà Mau, Sóc Trăng, Mỹ Tho, Bạc Liêu, Long An, Tây Ninh, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Cần Thơ)…
Bà con Biện tộc ở một số vùng, miền xa xôi như Phú Quốc, Côn Đảo, đặc biệt ở hải ngoại sau nhiều năm “thất lạc”, năm 2007 cũng đã tìm về nguồn cội.
Sử liệu hiện tại cho phép khẳng định: Biện Hoành là người con của họ Biện đầu tiên được ghi danh trong chính sử Việt Nam, là Thuỷ Tổ, là vị khai khoa của Biện tộc Việt Nam. Có thể nhận thấy những đặc điểm nổi bật của con người họ Biện (như là một thứ gien từ Hoàng giáp Biện Hoành): Trung thực, thật thà; cương trực, quyết đoán (có lẽ cũng vì đặc điểm này mà người họ Biện, nhìn chung, thiếu khôn khéo, mềm dẻo); chịu khó, cần cù; thông minh, sáng tạo; thuỷ chung, tình nghĩa; biết đoàn kết, nhân ái, yêu nước, thương nòi; biết sống vì cộng đồng, vì sự nghiệp chung. Đã có không ít những người con họ Biện là anh hùng, liệt sĩ, đã hy sinh vì Tổ quốc. Cũng đã có một số người giữ học hàm, học vị, cấp bậc cao trên một số lĩnh vực, nhất là khoa học, quân sự, và giáo dục…
 
Kính thưa Quý vị!
Từ đường Hoàng giáp Biện Hoành được khánh thành hôm nay là một phần trong tổng thể của một công trình di tích văn hoá lịch sử (bao hàm miếu thờ, đền thờ, từ đường, cảnh quan), nằm sát hồ Kẻ Gỗ - khu bảo tồn thiên nhiên đầy thi vị…
Từ bao đời, nhân dân tưởng nhớ, vinh danh Hoàng giáp Biện Hoành, xây Miếu thờ ông (nhân dân quen gọi là Miếu Quan Nghè) ngay trên mảnh đất này của quê hương ông. Ngôi Miếu hết sức linh thiêng, từng chứng kiến bao thăng trầm của lịch sử, từng phải chịu sự bào mòn dữ dội của thời gian với biết bao nhiêu biến cố, dông bão... Ngôi Miếu và Hồn thiêng Tổ Tiên từng chờ đợi bàn tay con cháu thắp lên ngọn lửa, không phải chỉ để khói hương tưởng nhớ, mà còn – để duy trì sự hiện tồn của dòng tộc, để lưu giữ và phát huy các giá trị của truyền thống, giống nòi...
Ngót 500 năm qua, con cháu Hoàng giáp Biện Hoành, do chiến tranh và nhiều ngăn trở khác, chúng ta đã lạc nhau, chẳng biết đâu nguồn cội... Các thế hệ con cháu của Quan Nghè Biện Hoành, đặc biệt từ những năm 80 của thế kỷ XX đến nay không ngừng hướng về Tiên Tổ, ra sức tìm kiếm, lần theo dấu vết của cha ông...
Ngày 01 tháng 4 năm 2007, lần đầu tiên có được một cuộc hội ngộ, đoàn viên Biện tộc ba miền Bắc - Trung - Nam và một số bà con Biện tộc từ hải ngoại (Hoa Kỳ, Canada, Đức,...). Từ đây, Đền - Miếu thờ Quan Nghè Biện Hoành được con cháu bắt tay trùng tu tôn tạo ngày một quy mô hơn. Cũng từ đây, Biện tộc được vinh danh, giới thiệu rộng rãi trên các phương tiện thông tin chính thống của Nhà nước (các Tạp chí khoa học, văn hoá; các báo mạng điện tử, báo viết; đài Truyền hình),...
Ngày 17 tháng 4 năm 2011, Đền thờ Quan Nghè Biện Hoành được khánh thành. Lễ khánh thành được tổ chức trang trọng, cảm động với sự tham gia, chứng kiến của các cấp chính quyền, đông đảo nhân dân và bà con Biện tộc khắp cả nước.
Ngày 25 tháng 10 năm 2011, Đền thờ Quan Nghè Biện Hoành được cấp Bằng Di tích Lịch sử - Văn hoá (cấp Tỉnh). Lễ đón nhận Bằng Di tích (ngày 05.4.2012) được tổ chức chu đáo trong sự thành kính, ngưỡng mộ của hàng vạn tấm lòng.
Tên tuổi, công đức và hành trạng của Quan Nghè Biện Hoành đã được xây dựng thành các chuyên đề mang ý nghĩa văn hoá, xã hội và nhân văn sâu sắc, được phát trên Đài Truyền hình Trung ương và địa phương với các tên gọi: Danh nhân văn hoá – lịch sử Hoàng Giáp Biện Hoành; Vinh danh Biện tộc,...
 
Ngày 15 tháng 9 năm 2012, Hội đồng Biện tộc Việt Nam ra đời (trên cơ sở của Ban Liên lạc Biện tộc trước đó). Hội đồng đã bàn bạc và đi đến thống nhất triển khai thực thi nhiều công việc quan trọng cấp thiết: 1. Mở rộng khuôn viên Đền thờ Quan Nghè Biện Hoành cho xứng tầm với Di tích Danh nhân văn hoá - lịch sử, và để con cháu Biện tộc cả nước có không gian về hội tụ tế lễ; 2. Xây dựng Từ đường (nhà Bái đường); 3. Chuẩn bị cho Lễ tế Tổ Biện tộc toàn quốc vào ngày 10 tháng 3 Quý Tỵ (tức 19.4.2013 hôm nay); 4. Lập trang thông tin điện tử (website) về Biện tộc Việt Nam… Trong một thời gian ngắn, có biết bao nhiêu khó khăn, nghèo thiếu, nhưng chúng ta đã vượt qua tất cả, hoàn thành tốt các công việc mà Hội đồng Biện tộc đã vạch ra hợp lý từ đầu.
Và hôm nay, Lễ khánh thành Từ đường và Lễ Tế Tổ - Danh nhân văn hoá lịch sử Hoàng giáp Biện Hoành, đồng thời ra mắt Website Biện tộc Việt Nam được tổ chức trọng thể, có đông đảo bà con Biện tộc cả nước và nhân dân địa phương về dự. Chúng ta hân hạnh được đón tiếp đại biểu lãnh đạo của Đảng bộ và chính quyền các cấp Tỉnh (Hà Tĩnh), Huyện (Cẩm Xuyên), Xã (Cẩm Mỹ, Cẩm Duệ); đại biểu của nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị trên địa bàn các tỉnh Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình,… cùng nhiều vị khách quý về dự lễ. Có khoảng hơn 1000 gương mặt con cháu Biện tộc và khách quý hiện diện mừng ngày đại lễ của chúng ta. Có niềm vui nào bằng!
Có được ngày vui hôm nay, nhờ công sức, đóng góp của nhiều con cháu và các chi tộc họ Biện khắp mọi miến đất nước (Bảng ghi đóng góp và Trang vàng công đức cũng chưa nói hết được những đóng góp của bà con, nhất là của những người hy sinh thầm lặng vì việc họ); nhờ sự quan tâm, tạo mọi điều kiện giúp đỡ của các cấp chính quyền và nhân dân địa phương… Đặc biệt trong ngày vui hôm nay, chúng ta càng nhớ tới và tri ân sâu sắc tới các thế hệ đi trước – thế hệ những người mở đường, lót gạch, tạo mối liên hệ, kết nối bà con Biện tộc mọi vùng miền với những tấm gương tiêu biểu như ông Biện Văn Huấn (Nam Đàn), ông Biện Văn Quý (Đô Lương), ông Biện Cường (Thanh Chương),… đặc biệt là ông Biện Văn Dục (nguyên Trưởng Ban Liên lạc Biện tộc Việt Nam).
 
Kính thưa Quý vị! Kính thưa tất cả bà con!
Lễ khánh thành Từ đường Hoàng giáp Biện Hoành là dịp để con cháu Biện tộc khắp mọi miền đất nước, hải ngoại cùng nhân dân xa gần bày tỏ tấm lòng tôn kính và tiếp thu những giá trị tinh thần cao quý do ông cha để lại.
Cũng từ hôm nay, trang thông tin điện tử (Website) của Biện tộc Việt Nam với tên miền http://bientocvietnam.com ra mắt và chính thức đi vào hoạt động.
Đây sẽ là trang cung cấp các thông tin hoạt động của Hội đồng Biện tộc, những tư liệu lịch sử về Hoàng giáp Biện Hoành, về dòng họ Biện trong cộng đồng các dòng tộc Việt Nam.
Đây cũng sẽ là địa chỉ cung cấp và tiếp nhận các thông tin hữu ích về văn hoá dòng họ và dòng họ văn hoá; là nơi để giao lưu - chia sẻ - trao đổi các kết quả nghiên cứu, các giá trị tinh thần nhân văn, tiến bộ…
Đây cũng là dịp để báo chí và các phương tiện truyền thông quan tâm, khai thác, giới thiệu các giá trị văn hoá tinh thần của quá khứ, vì sự phát triển bền vững của hôm nay và mai sau.
Tất cả những việc làm trên đây là biểu hiện đẹp của ý thức hướng về Tiên Tổ, là niềm tự hào của con cháu Biện tộc chúng ta. Vinh danh Hoàng giáp Biện Hoành không chỉ là vinh danh cho một dòng tộc mà còn là vinh danh cho những giá trị văn hoá, tinh thần cao đẹp; vinh danh cho truyền thống Đạo Nghĩa, uống nước nhớ nguồn của hậu thế đối với Tiền Nhân...
Nhân dịp này, chúng tôi kêu gọi toàn thể bà con Biện tộc trong nước, bà con Biện tộc đang sinh sống và làm việc ở hải ngoại, đoàn kết, thống nhất, noi gương Tổ tiên, yêu nước, thương nòi, cố gắng phát huy cao độ khả năng của mình, nhanh chóng vượt qua mọi nghèo thiếu, yếu kém, vươn lên để có học vấn, trình độ cao, giàu mạnh, hạnh phúc, có những đóng góp xứng đáng cho sự phát triển bền vững của gia đình, dòng họ, và sự phát triển bền vững của quê hương, xứ sở.
Chúng tôi kêu gọi sự tiếp tục đóng góp công sức, trí tuệ và tiền của của bà con; sự ủng hộ, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi của các cấp chính quyền địa phương để biến khu Di tích Quan Nghè Biện Hoành (bao hàm Đền thờ, Miếu thờ, Từ đường, cảnh quan,…) thành một chỉnh thể công trình có ý nghĩa sâu sắc về nhiều mặt (văn hoá, lịch sử, giáo dục, tín ngưỡng, tâm linh, đạo nghĩa), là nơi để con cháu Biện tộc tìm về nguồn cội, bày tỏ tấm lòng đối với Tổ Tiên, từ đây có thêm niềm tin và sức mạnh hướng đến tương lai...
Kính chúc Quý vị đại biểu cùng tất cả bà con Biện tộc và nhân dân địa phương nhiều sức khoẻ, an khang, thịnh vượng, may mắn và thành công!
Xin trân trọng cám ơn!
                                                             
Hà Tĩnh, 19.4.2013